AC1 ve AC3 Nedir?

AC1:Endüktif olmayan veya zayıf endüktif yüklerin(Aydınlatma, ısıtcı,..) anahtarlanmasın da kullanılan değerin standart karşılığıdır.

AC3:Sincap kafesli motorlara yol verme ve çalışırken anahtarlanması durumlarında değerin standart karşılığıdır.
AC1 ve AC3 sınıflarında kullanılan kontaktörlerde herhangi bir elektriksel veya mekanik fark yoktur. Aynı kontaktörü AC1 sınıfı (yani rezistif yüklerin anahtarlanması) uygulamasında, ya da AC3 sınıfı (3 fazlı asenkron motorların anahtarlanması) uygulamasında kullanabiliriz.

Asenkron motorların çalışmaya başladıkları ilk anda çektiği akıma kalkınma akımı, yol alma akımı veya kalkış akımı denir. Bu akım, motorun gücüne ve kutup sayısına bağlı olmakla birlikte yaklaşık olarak anma akımların 3-6 katı kadardır. Yani nominal akım değeri 10A olan bir motor ilk kalkınma anında(3-5sn ) 60A’e kadar akım çekebilmektedir. Dolayısıyla motor anahtarlamalarında kullanılan kontaktörlerin kontak uçları bu kısa süreli yüksek akıma dayanıklı olmalı. Bu yüzden üreticiler kontaktörleri AC3 sınıfında piyasaya sürmektedir. Piyasada da bu değer geçerlidir ama üreticiler AC1 değerinide belirtmek zorundadırlar.

Standartlara Göre Seçim Nasıl Olmalı?

Türk Standartlarının jeneratörler ile ilgili kısmında kontaktör seçimi söyle açıklanmış;
TS ISO 8525-4 de 5.1 nolu “Yük Değiştirme Cihazları” başlıklı maddede
“Jeneratörün sürekli gerilim beyan değeri ile uyumluluğu için, istenilen kullanım(çalışma) sınıfı (genellikle AC-1) dikkate alınarak yük değiştirme cihazlarının beyan edilen akımı seçilmelidir.” IEC 60158-1:1970

Standart bize kontaktör seçiminde AC-1 değerini dikkate alarak kontaktör seçimi yapmamızı istiyor.
Jeneratör seçimi yapılırken eğer sistemde asenkron motor var ise motor gücünün 3 katı kadar büyüklükte jeneratör seçilir sebebi motor ilk kalkınma anında çektiği yüksek akımdır.

Örneğin sistemde 25kw değerinde bir motor var ise buraya 100KVA gücünde jeneratör tavsiye edilmektedir. Eğer sistemde motor yoksa, endüktif olmayan yada az olan tüketicilerden oluşuyorsa(ev, pastane, fırın,..) toplam gücü 25Kw ise buraya 40KVA jeneratör tavsiye edilir.

AC1'e Göre Nasıl Seçim Yapılır?

Örneğin 100kva jeneratör için yapılan yanlış seçim şu şekilde;
100x1,44=144A verebileceği akım.(cos 0,8). Kontaktör seçiminde katalogdaki AC3 değeri 144A üzeri olan ve liste fiyatı 10TL olan kontaktör kullanılıyor.

Doğru olan ise;
100KVA jeneratör için
Eğer jeneratörümüz asenkron motor besleyecekse bu motorun gücü en fazla 30-35Kw olmak zorunda, üzeri değerlerde jeneratör kalkınma akımlarını karşılayamaz. Ve kontaktör seçiminde AC3 değerine bakmamız lazım.

30kw motor nominal akım değeri 60A civarında. Bizim seçeceğimiz kontaktör AC3 değeri minimum 65A olmalı. Katalogda bu değere denk gelen ve liste fiyatı 7 TL olan kontaktör seçilmeli

Matematiksel ispat;

S=450Kva
P=450x0,8=360Kw(Alternatörden elde edebileceğimiz max güç)
Jeneratörümüz indüktif bir yük(Asenkron motor) besleyecek ise;
[CCosphi=0,8 olur.

Jeneratörün besleyebileceği motorun gücü maximum 360/4=90Kw olmak zorunda. Bu durumda katalogdan AC3 değeri 90Kw denk gelen kontaktörü kullanmak yeterlidir.

Jeneratörümüz indüktif olmayan(Isıtıcı, aydınlatma) yükler besleyecek ise;

Cosphi=1 olur.
I=P/(Ux1,73xcosphi)[/COLOR]
I=360/(400x1,73x1)=519A(Alternatörden indüktif olmayan yükler için çekilebilecek max akım)
AC1 değer, 519 veya üzeri olan kontaktör seçilmesi yeterli olacaktır. Bu durumda katalogdan AC1 değeri 519 dan büyük olan kontaktör kullanmak yeterlidir.

Örneğin 750KVA bir jeneratörün;
S=750Kva
[P=750x0,8=600Kw(Alternatörden elde edebileceğimiz max güç)
[Jeneratörümüz indüktif bir yük(Asenkron motor) besleyecek ise;
Cosphi=0,8 olur.

Jeneratörün besleyebileceği motorun gücü maximum 600/4=150Kw olmak zorunda. Bu durumda katalogdan AC3 değeri 150Kw denk gelen kontaktör kullanmak yeterlidir.

Jeneratörümüz az indüktif olan(Balastlı florasanlar, elektronik ev aletleri) yükler besleyecek ise;
Cosphi=0,96 olsun.(Balastlı florasanlardan oluşan aydınlatma beslendiği düşünüldüğünde)
I=P/(Ux1,73xcosphi)

I=600/(400x1,732x0,98)=902A(Alternatörden indüktifi az olan yükler için çekilebilecek max akım)
AC1 değer, 902 veya üzeri olan kontaktör seçilmesi yeterli olacaktır. Bu durumda katalogdan AC1 değeri 902 olan kontaktör kullanmak yeterlidir.